Xu thế sử dụng thực phẩm hữu cơ đã tràn vào Việt Nam, và nỗi lo về an toàn thực phẩm hiện đang làm gia tăng nhu cầu đối với các sản phẩm trồng trọt có trách nhiệm, không hóa chất.Nhưng để trồng rau và thực phẩm thật sự hữu cơ ở Việt Nam thì cần có những gì? Chúng tôi đã có cuộc trao đổi với anh Ines Quoico, chủ cửa hàng Organik (Số 8 đường Thảo Điền, Q2) và trang trại Organik Đà Lạt, để có cái nhìn từ người trong cuộc.
Điều gì khiến anh quan tâm tới việc trồng thực phẩm hữu cơ ở Việt Nam?
Tôi đến đây vào năm 2012, và từ khi 14 tuổi tôi đã là người ăn chay. Nếu nhìn vào các nghiên cứu và số liệu, thì những người ăn chay dễ có khả năng ăn phải hóa chất. Ở Việt Nam, tôi có chút lo ngại về những thức ăn mình đang ăn. Vậy nên tôi bắt đầu tìm hiểu thêm, nghiên cứu các quy trình trong nông nghiệp, và tôi rất lo ngại khi thấy có quá nhiều hóa chất đang được sử dụng trong nông nghiệp, điều đó thực sự làm tôi sửng sốt.
Người nông dân bình thường ở Việt Nam có hay sử dụng nhiều hóa chất trong quá trình trồng trọt không?
Người nông dân Việt Nam nhập khẩu hơn 4100 các loại phân bón và thuốc trừ sâu khác nhau để sử dụng trong nông nghiệp, trong đó có chứa đến 1632 các hóa chất khác nhau, và 90% số đó là nhập từ Trung Quốc. Khi tôi đi xem họ trồng trọt như thế nào, hầu
hết người nông dân đều rất thành thật và ngây thơ. Họ nói những điều như: “Có những lúc tôi gặp khó khăn trong khi làm nông. Có những loài sâu bọ tấn công hoa màu của tôi.” hay là “Sâu là vấn đề lớn. Nếu không có mấy cân [hoa màu] này thì tôi không biết nuôi sống gia đình ra sao. Thế nên tôi mới dùng những thuốc này thuốc kia. Nhìn này, ở đây nói là thuốc này tự nhiên mà.”
Image source: Organik Da Lat – Twitter
Những người nông dân nói chuyện với anh đều tin là các hóa chất và thuốc trừ sâu là tự nhiên à?
Phải, và xét cho cùng họ không có kiến thức nền tảng thật sự nào cả, nên họ tin những gì viết trên vỏ chai thuốc. Nhiều khi có những hóa chất ẩn chứa trong thuốc trừ sâu, thậm chí trên vỏ chai không ghi. Họ không hiểu các thành phần hay các hóa chất đó là gì. Khi bạn nhìn vào thành phần hóa chất ghi trên các nhãn, đương nhiên đó không phải là chất hữu cơ. Đương nhiên không phải là bào chế từ tự nhiên. Và họ thật sự nghĩ mình đang làm một việc tốt, nhưng thực ra là không. Bởi vì họ không hề biết.
Dường như có sự thiếu tin tưởng trong tâm lý người tiêu dùng Việt Nam về chuyện có sử dụng hóa chất hay không. Nếu có người khẳng định sản phẩm của mình là hữu cơ, thì làm sao người tiêu dùng biết được liệu đó có phải là sự thật?
[Khách hàng] phải hỏi xem sản phẩm đó hay nông trại đó có chứng nhận hữu cơ hay không. Nếu bạn xem trang web của tôi sẽ thấy chứng nhận hữu cơ, và tôi cũng đưa lên
trang Facebook nữa. Nếu bạn đến thăm trang trại của tôi, tôi có giấy chứng nhận đóng khung hẳn hoi. Có cả ở cửa hàng nữa. Nên cách duy nhất để biết đấy là hỏi họ có giấy chứng nhận không.
Làm thế nào anh gây dựng được trang trại hữu cơ của riêng mình?
Tôi tới Đà Lạt và gặp Tiến sĩ Nguyễn Bá Hùng, người được coi là cha đẻ của nông nghiệp hữu cơ tại Việt Nam, và cơ bản là tôi rất ngạc nhiên vì bác ấy là người rất truyền
thống. Truyền thống trong cách trồng thực phẩm hữu cơ. Và ở thời điểm đó, bác
ấy muốn nghỉ hưu. Nên bác hỏi tôi có muốn đầu tư vào không, và tôi nói, “Vâng,
tại sao không chứ.” Bác ấy nghỉ hưu từ tháng 11/2016.
Trang trại của anh có những chứng nhận hữu cơ nào?
Khi chúng tôi mới bắt đầu cùng nhau, chúng tôi chỉ có Chứng nhận Hữu cơ EU v HACCP, một chứng nhận về an toàn thực phẩm rất khó đạt được. Sau một năm làm việc thì chúng tôi đã có được chứng nhận EU, USDA và HACCP. Tôi đang đặt mục tiêu năm 2018 sẽ nhận được cả Chứng nhận Nhật Bản nữa.
Có vẻ như hiện nay có rất nhiều chứng nhận hữu cơ khác nhau. Vậy có định nghĩa cụ thể nào cho thực phẩm hữu cơ hay không?
Định nghĩa cho thực phẩm hữu cơ là phải có chứng nhận hữu cơ.
Nhưng có nhiều chứng nhận như vậy mà!
Có nhiều chứng nhận thật, nhưng còn tùy thuộc vào chứng nhận nào phù hợp với bạn. Điều đáng nói là bạn phải có chứng nhận, nếu không thì thực phẩm bạn trồng không phải là hữu cơ. Bạn thực sự cần phải được kiểm định hàng năm. Người ta tới trang trại
của tôi, bay từ Ấn Độ, Malaysia, Thái Lan đến đây. Các nhân viên kiểm định đều từ nước ngoài tới vì cơ bản là họ không tin tưởng nhân viên kiểm định ở Việt Nam. Vậy là bạn phải có cơ quan bên thứ ba gửi người đến kiểm định trang trại của bạn. Và cả người phiên dịch đi cùng cũng rất quan trọng.
Image source: Organik Da Lat – Twitter
Nghe có vẻ tốn tiền nhỉ.
Bạn trả tiền vé máy bay, chi phí ăn ở, bạn trả tiền công cho phiên dịch, để họ đến kiểm
định trang trại của bạn. Đó thật sự là một cuộc kiểm định. Họ hỏi các câu hỏi, lấy mẫu, tham quan một vòng trang trại. Họ đi bất cứ chỗ nào, xem bất cứ cái gì họ muốn. Họ lấy mẫu tất cả mọi thứ. Bạn phải trả chi phí kiểm nghiệm nữa. Nếu họ không hài lòng, họ muốn kiểm nghiệm mẫu nước, thì họ sẽ kiểm nghiệm mẫu nước. Và chi phí kiểm nghiệm mẫu nước rất cao. Lần này họ lại muốn kiểm nghiệm mẫu đất à? Vậy thì họ sẽ kiểm nghiệm mẫu đất. Cái này cũng tốn tiền. Giờ họ lại muốn kiểm nghiệm mẫu cây? Thế là lại một bài kiểm nghiệm nữa. Vậy nên họ là vua chúa, họ muốn làm gì thì làm.
Vậy là quy trình nông nghiệp hữu cơ không phù hợp với người nông dân bình thường?
[Nhiều nông dân hữu cơ] chỉ đủ sống bằng hoa màu vì nông dân hữu cơ hầu hết là nghèo hơn nông dân bình thường. Bởi vì khi bạn bị mất mùa, bạn nhìn những cây cà chua chết vì sâu bệnh tràn lan, khi đó bạn không thể làm gì được. Bạn không thể phun
thuốc diệt sâu bọ để giữ cà chua. Vậy nên nông dân hữu cơ nghèo hơn nông dân bình thường nhiều.
Một trong những trở ngại lớn trong việc trồng thực phẩm hữu cơ ở Việt Nam là sự tồn tại của Chất độc màu da cam (dioxin) và các chất hóa học khác trong đất. Anh giải quyết vấn đề ô nhiễm này như thế nào?
Đối với chứng nhận EU, người nông dân có thể xin cấp chứng nhận sau 3 năm, nhưng cá nhân tôi cho rằng 5 năm thì an toàn hơn. Tất cả các hóa chất sẽ được giải phóng hoàn toàn sau 5 năm và sau đó bạn có thể vượt qua các bài kiểm nghiệm. Ở những vùng bị nhiễm dioxin, có người nói bạn phải chờ 8 đến 15 năm, nhưng tôi sẽ không bao
giờ có ý định trồng trọt trên đất đó. Nghe cứ sai sai!
Kể cả ở Đà Lạt?
Không, ở Đà Lạt không có khu vực nào bị nhiễm dioxin.
Anh có biết hiện giờ Việt Nam đang làm gì để cải thiện cách làm nông nghiệp của người nông dân bình thường, những người không có điều kiện để trồng trọt hữu cơ không?
Có chứng nhận Thực hành sản xuất nông nghiệp tốt ở Việt Nam (VietGAP). Về cơ bản, họ có một danh sách các sản phẩm hóa học được phép và không được phép sử dụng. Chứng nhận này bao quát và ít nghiêm ngặt hơn. Vì lẽ đó, vẫn có thể có một số hóa chất tồn đọng. Họ yêu cầu nông dân không được phun thuốc hai tuần trước khi thu hoạch, để đảm bảo là không có quá nhiều hóa chất. Tôi nghĩ hiện giờ có được chứng nhận VietGAP là tốt rồi, vì ít nhất có một biện pháp kiểm soát, một cách để đưa việc sử dụng hóa chất của người nông dân vào quy củ. Đó là khởi đầu.
Image source: Organik Da Lat – Twitter
Vậy là không phải thật sự hữu cơ hoàn toàn. Anh nghĩ Việt Nam có bao giờ có được chứng nhận hữu cơ riêng không?
Dĩ nhiên đã có rất nhiều cuộc thảo luận trong các cấp các ngành, và tôi cũng đã được hỏi ý kiến nhiều lần. Họ thật sự muốn làm được điều gì đó, họ muốn có một loại Chứng nhận Hữu cơ Việt Nam, phù hợp với đất nước này và hiểu biết của người nông dân. Và tôi nghĩ họ sẽ có thể cho ra đời chứng nhận đó ít nhất là sau ba năm nữa. Nhưng cho đến lúc đó, cách duy nhất để khiến người tiêu dùng an tâm là dựa vào chứng nhận của nước ngoài.
No Comments